Objectiviteit staat binnen het recht voorop en van rechters wordt o.a. verwacht dat ze onafhankelijk en onpartijdig oordelen waarbij iedere willekeur wordt voorkomen. Zoals ook weer zo mooi in de aflevering van "Holland.doc - Het oordeel" werd gesteld, mag in een rechtsoordeel ook geen persoonlijke morele voorkeur van een rechter doorklinken. Het uiteindelijke oordeel moet rationeel te verdedigen zijn. Maar is dit werkelijk mogelijk? Rechtsrealisten menen van niet. Recent onderzoek laat zien dat ze een punt hebben. Wordt hiermee aan de stoelpoten van het kritisch vermogen van rechters gezaagd?
Amerikaanse en Israëlische onderzoekers concluderen namelijk na het bestuderen van ruim 1100 beslissingen dat het tijdstip op de dag een variabele is die de uitkomst van een zaak beïnvloedt. Het betrof in dit geval verzoeken tot voorwaardelijke invrijheidstelling. Uit het onderzoek bleek dat zaken als de ernst van het misdrijf, geslacht als afkomst – als gewenst – geen aanwijsbare invloed hadden op de uitkomst. Een rustmoment of lunch voorafgaande aan de zaak bleek echter wel invloed te hebben.
Het onderzoek betrof de beslissingen die waren gemaakt door acht ervaren Israëlische rechters, verspreid over meer dan 50 dagen in een periode van tien maanden. Hieruit bleek dat na een snack of lunch 65 procent van de verzoeken tot vervroegde vrijlating werden ingewilligd. Het aantal gunstige uitspraken daalde vervolgens geleidelijk, bij elke beslissing, soms tot nul om vervolgens weer tot 65 procent terug te keren na een onderbreking.
De onderzoekers wijzen erop dat deze uitkomsten psychologisch verklaard kunnen worden. Gelijk aan andere functies leidt het langdurig uitvoeren van dezelfde werkzaamheden tot afgestompt handelen. Na een lunchpauze komt echter de nodige scherpte weer terug. Dit wordt begeleid met een positievere houding. Dit samen beïnvloedt de uitkomsten van de beslissingen.
• Danzigera, Levavb & Avnaim-Pessoa, Extraneous factors in judicial decisions, Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS), 11-04-2011