In dit artikel vind je een argumentatie-overzicht als antwoord op de vraag in hoeverre dieren ook grondrechten zouden moeten
hebben. Je zou het kunnen zien als een concept-argumentatiekaart (dat je mogelijk kunt gebruiken voor een debat, moreel betoog of essay). Het is in concept en mogelijk nog niet volledig, dus aanvullende argumenten zijn altijd welkom.
 |
| Photo by Rob Schreckhise on Unsplash |
Voordat je verder leest, wel een disclaimer. Zoals vaker op
deze site geldt ook hier: een uiteindelijk oordeel of we dieren grondrechten
moeten geven, zul je hieronder niet vinden. Het is puur een inventarisatie van
argumenten met als doel te komen tot een betere afweging. Je zult hierbij
merken dat sommige argumenten beter zijn, en sommige argumenten minder goed (en
misschien zelfs drogredenen zijn?). Denk ook niet: waar het meeste argumenten
van zijn, dat overtuigt het meest.
Aanleiding
Als startpunt van dit deel van het college gebruikte ik overigens het
standpunt van Michael Kiok tegen een nieuwe wet in Duitsland die zoöfilie zou
verbieden. Meer info vind je hier. Het wetsvoorstel – ook wel samengevat als een verbod op bestialiteit – werd
uiteindelijk voor het constitutioneel hof in Duitsland gebracht (door twee
anonieme aanhangers van de zoöfilie).
De vraag die de rechtbank in Karlsruhe moest beantwoorden
was in hoeverre een wet die bestialiteit verbood tegen de grondrechten van
mensen inging (met name vrijheid, in het bijzonder ‘the right to sexual
self-determination’).
De rechters waren echter helder: de wet bleef geldig. Het
dierenwelzijn woog zwaarder. Zie als een eerste bron over deze rechtszaak deze link.
Argumenten tegen (en de reactie hierop)
[RECHTEN]
T1. Dieren kunnen geen beroep doen op grondrechten / niet
inroepen.
Klopt, maar dat kunnen
(ongeboren) kinderen ook niet en daarvan zeggen we wel dat ze grondrechten
hebben.
Dat is wel zo, maar kinderen
hebben wel het potentieel om dit op termijn te doen (als ze ouder worden). Het
zijn mensen (in ontwikkeling).
Hoe zit het dan met kinderen die
zich niet verder zullen ontwikkelen? Of mensen met een hersenletsel? Die hebben
toch ook grondrechten?
De grondrechten die ze hebben,
kun je gewoon baseren op dat ze lid zijn van het menselijke soort
T2. Met rechten komen plichten. Hieraan kunnen dieren niet
voldoen.
Zie 1
voor de tegenargumentatie
[OORSPRONG VAN GRONDRECHTEN]
T3. Grondrechten vinden hun oorsprong – naast het mens-zijn
(zie verder) – in dat ze nauw samenhangen met het democratisch ideaal. Zie de
klassieke grondrechten die met name gaan over het ingrijpen van
overheidshandelen. Dieren hebben geen actieve bijdrage aan de democratie.
Dat grondrechten hun oorsprong
vinden in de democratie wil niet zeggen dat je ook moeten kunnen bijdragen aan
de democratie om ze te kunnen hebben. Ook groepen van individuen en zelfs
naties kunnen grondrechten hebben bijvoorbeeld. En waarom zouden dieren geen bescherming
moeten krijgen tegen een machtige overheid?
T4. Grondrechten zijn mensenrechten. Ze zijn
gebaseerd op het mens-zijn. Niet op dier-zijn.
Dit is natuurlijk een
definitiekwestie. We kunnen ook stoppen met het woord mensenrechten te
gebruiken of deze grondrechten enkel gebruiken voor de grondrechten die voor
mensen van toepassing zijn (en niet voor dieren en /of groepen, et cetera). Zie
vervolgens de voorargumenten 1 en 2.
[ALTERNATIEVEN]
T5. Ook zonder grondrechten kun je van mensen (juridisch) eisen
dat ze op en goede manier met dieren omgaan. Zoals mensen ook goed moeten
omgaan met dingen / zaken / goederen (hoe je het maar ook noemt).
Het is wat vreemd om dieren met dingen,
zaken of goederen te vergelijken. Zie ook hieronder het voor-argument: mensen
zijn in de kern misschien zelfs dieren of staan op z’n minst dichterbij dieren
dan dieren bij zaken (als woningen, goederen, et cetera).
In dat geval kun je dieren ook zien
als een derde groep (zoals ook nu in het burgerlijk wetboek reeds gebeurt. Dieren
vormen een tussengroep. Mensen hebben grondrechten. (overige) Dieren en
niet-levende zaken hebben op een andere manier rechten. Maar de laatste twee
zijn niet gebaseerd op de grondrechten die ze zouden hebben.
Maar waar moet je deze rechten
van dieren dan op baseren? De plicht om goed om te gaan met goederen kun je
baseren bijvoorbeeld op het recht op eigendom (of andere grondrechten). Waar
baseer je het recht om goed om te gaan met dieren dan op?
Die kun je bijvoorbeeld funderen
op de pijn die ze kunnen lijden (en die van eigenaren). Dat ze echter pijn
kunnen lijden, rechtvaardigt dat wij mensen goed met ze omgaan, niet om ze
meteen grondrechten te geven. Zie eerder wat gezegd is bij ‘rechten’.
[DIER]
T6. Het is niet duidelijk wat je kunt verstaan onder dier?
Moet je aan een spinnetje of een mier ook grondrechten geven? Of een bacterie?
Of …
Waarom zou dit niet mogelijk
moeten zijn? Nog even los van over welke grondrechten we spreken, verdienen
alle dieren onze zorg (tegen ingrijpen tegen de overheid). Dit hoeft het idee
van grondrechten aan dieren niet in de weg te staan. Ook een miertje verdient
zorg.
Dat misschien bij bepaalde dieren
het lastig is om te spreken over grondrechten rechtvaardigt nog niet om in
ieder geval aan een aantal dieren grondrechten te geven. Het tegenargument is
een hellend-vlak-drogreden.
T7. Als je kijkt naar onze grondrechten dan gaat het met
name over vrijheid, privacy, niet gediscrimineerd worden. Dit gaat niet op voor
dieren.
Je hoeft niet alle grondrechten
die mensen hebben direct aan alle dieren te geven. De vrijheid te mogen leven
en niet zonder reden gedood te worden, zou al een goed begin zijn.
Argumenten voor (en de reactie hierop)
[OORSPRONG VAN GRONDRECHTEN / DIER-ZIJN]
V1. We hebben grondrechten omdat we mens zijn: individuen
die kunnen pijn lijden. Ook dieren lijden (sterker nog: we zijn ook dieren) en
daarom verdienen deze ook bescherming. Treffend is de uitspraak van de filosoof
Jeremy Bentham: “De vraag is niet: kunnen ze redeneren, noch
kunnen ze praten, maar kunnen ze lijden?”
De mens verschilt van (andere)
dieren doordat het niet enkel pijn kan lijden, maar ook een bewustzijn heeft.
We hebben het vermogen om na te denken over hoe we met anderen om willen gaan
en worden niet enkel gedreven door instincten. Hiermee zijn we anders dan
dieren.
Dit
geldt toch niet voor alle mensen?
Ja, maar zie tegenargumentatie
hierboven. Het gaat om het lid zijn van het menselijke soort.
En hoe zit het dan met dieren die
duidelijk ver zijn in hun ontwikkeling (denk aan varkens en andere mensapen). Het
DNA / de hersenen van varkens lijken bijvoorbeeld op die van mensen. Andersom
geldt ook: het gedrag van mensen is vaak veel dierlijker dan we doen voorkomen.
Om bescherming te bieden, hoef je
ze geen grondrechten te geven. Zoals je een gebouw dat je beschermt ook geen
grondrechten geeft. Zie verder tegenargument T5.
[MENS=DIER]
V2. Er is geen reden om verschil te maken tussen de
verschillende diersoorten (waar wij één van zijn): er is geen goed argument
voor speciësisme.
Je ziet in de praktijk genoeg
voorbeelden waaruit blijkt dat mensen verschillen van andere dieren. Heb je
ooit een dier een kerncentrale zien ontwikkelen?
Dat het nu zo is, rechtvaardigt
nog niet dat we daarom dieren anders behandelen. Ook mensen behandelen we
gelijk ongeacht hun specifieke kennis, vaardigheden, bijdrage aan de
samenleving e.d.
De mens gebruikt en eet (van oudsher)
dieren. Dit laat duidelijk zien dat de mens boven dieren staat. Dit zie je ook
terug in veel geloven. Sterker, het kan hier niet zonder.
Dat de mens dit doet,
rechtvaardigt dit nog niet. Sterker nog: het is misschien juist een goede reden
om ze grondrechten te geven. Dat de mens andere mensen vermoordt, rechtvaardigt
moord ook niet. Zie ook volgend argument.
V3. Dat de mens dieren gebruikt en eet, hoeft geen reden
zijn om ze geen grondrechten te geven. Het is juist een reden om dit wel te
doen. Het uitgangspunt wordt dan het belang van het dier en afwijking
(bijvoorbeeld dieren gebruiken of eten) wordt alleen mogelijk als dit bij wet
is toegestaan. Dit erkent het belang van dierenwelzijn.
Zie eerder argument: voor bescherming van het dier heb je geen grondrechten nodig. Bescherming kan ook gewoon zonder grondrechten.
Aanvullingen? Welkom!
