Twitter Facebook RSS Feed Email

De 10 argumenten voor / tegen grondrechten voor dieren

In dit artikel vind je een argumentatie-overzicht als antwoord op de vraag in hoeverre dieren ook grondrechten zouden moeten hebben. Je zou het kunnen zien als een concept-argumentatiekaart (dat je mogelijk kunt gebruiken voor een debat, moreel betoog of essay). Het is in concept en mogelijk nog niet volledig, dus aanvullende argumenten zijn altijd welkom.
 


Photo by Rob Schreckhise on Unsplash

Voordat je verder leest, wel een disclaimer. Zoals vaker op deze site geldt ook hier: een uiteindelijk oordeel of we dieren grondrechten moeten geven, zul je hieronder niet vinden. Het is puur een inventarisatie van argumenten met als doel te komen tot een betere afweging. Je zult hierbij merken dat sommige argumenten beter zijn, en sommige argumenten minder goed (en misschien zelfs drogredenen zijn?). Denk ook niet: waar het meeste argumenten van zijn, dat overtuigt het meest.

Aanleiding

Als startpunt van dit deel van het college gebruikte ik overigens het standpunt van Michael Kiok tegen een nieuwe wet in Duitsland die zoöfilie zou verbieden. Meer info vind je hier. Het wetsvoorstel – ook wel samengevat als een verbod op bestialiteit – werd uiteindelijk voor het constitutioneel hof in Duitsland gebracht (door twee anonieme aanhangers van de zoöfilie).

De vraag die de rechtbank in Karlsruhe moest beantwoorden was in hoeverre een wet die bestialiteit verbood tegen de grondrechten van mensen inging (met name vrijheid, in het bijzonder ‘the right to sexual self-determination’).

De rechters waren echter helder: de wet bleef geldig. Het dierenwelzijn woog zwaarder. Zie als een eerste bron over deze rechtszaak deze link.

Argumenten tegen (en de reactie hierop)

[RECHTEN]
T1. Dieren kunnen geen beroep doen op grondrechten / niet inroepen. 

Klopt, maar dat kunnen (ongeboren) kinderen ook niet en daarvan zeggen we wel dat ze grondrechten hebben.

Dat is wel zo, maar kinderen hebben wel het potentieel om dit op termijn te doen (als ze ouder worden). Het zijn mensen (in ontwikkeling).

Hoe zit het dan met kinderen die zich niet verder zullen ontwikkelen? Of mensen met een hersenletsel? Die hebben toch ook grondrechten?

De grondrechten die ze hebben, kun je gewoon baseren op dat ze lid zijn van het menselijke soort

T2. Met rechten komen plichten. Hieraan kunnen dieren niet voldoen. 

               Zie 1 voor de tegenargumentatie

[OORSPRONG VAN GRONDRECHTEN]
T3. Grondrechten vinden hun oorsprong – naast het mens-zijn (zie verder) – in dat ze nauw samenhangen met het democratisch ideaal. Zie de klassieke grondrechten die met name gaan over het ingrijpen van overheidshandelen. Dieren hebben geen actieve bijdrage aan de democratie.

Dat grondrechten hun oorsprong vinden in de democratie wil niet zeggen dat je ook moeten kunnen bijdragen aan de democratie om ze te kunnen hebben. Ook groepen van individuen en zelfs naties kunnen grondrechten hebben bijvoorbeeld. En waarom zouden dieren geen bescherming moeten krijgen tegen een machtige overheid?

T4. Grondrechten zijn mensenrechten. Ze zijn gebaseerd op het mens-zijn. Niet op dier-zijn.

Dit is natuurlijk een definitiekwestie. We kunnen ook stoppen met het woord mensenrechten te gebruiken of deze grondrechten enkel gebruiken voor de grondrechten die voor mensen van toepassing zijn (en niet voor dieren en /of groepen, et cetera). Zie vervolgens de voorargumenten 1 en 2.

[ALTERNATIEVEN]
T5. Ook zonder grondrechten kun je van mensen (juridisch) eisen dat ze op en goede manier met dieren omgaan. Zoals mensen ook goed moeten omgaan met dingen / zaken / goederen (hoe je het maar ook noemt).

Het is wat vreemd om dieren met dingen, zaken of goederen te vergelijken. Zie ook hieronder het voor-argument: mensen zijn in de kern misschien zelfs dieren of staan op z’n minst dichterbij dieren dan dieren bij zaken (als woningen, goederen, et cetera).

In dat geval kun je dieren ook zien als een derde groep (zoals ook nu in het burgerlijk wetboek reeds gebeurt. Dieren vormen een tussengroep. Mensen hebben grondrechten. (overige) Dieren en niet-levende zaken hebben op een andere manier rechten. Maar de laatste twee zijn niet gebaseerd op de grondrechten die ze zouden hebben.

Maar waar moet je deze rechten van dieren dan op baseren? De plicht om goed om te gaan met goederen kun je baseren bijvoorbeeld op het recht op eigendom (of andere grondrechten). Waar baseer je het recht om goed om te gaan met dieren dan op?

Die kun je bijvoorbeeld funderen op de pijn die ze kunnen lijden (en die van eigenaren). Dat ze echter pijn kunnen lijden, rechtvaardigt dat wij mensen goed met ze omgaan, niet om ze meteen grondrechten te geven. Zie eerder wat gezegd is bij ‘rechten’.

[DIER]
T6. Het is niet duidelijk wat je kunt verstaan onder dier? Moet je aan een spinnetje of een mier ook grondrechten geven? Of een bacterie? Of …

Waarom zou dit niet mogelijk moeten zijn? Nog even los van over welke grondrechten we spreken, verdienen alle dieren onze zorg (tegen ingrijpen tegen de overheid). Dit hoeft het idee van grondrechten aan dieren niet in de weg te staan. Ook een miertje verdient zorg.
Dat misschien bij bepaalde dieren het lastig is om te spreken over grondrechten rechtvaardigt nog niet om in ieder geval aan een aantal dieren grondrechten te geven. Het tegenargument is een hellend-vlak-drogreden.

T7. Als je kijkt naar onze grondrechten dan gaat het met name over vrijheid, privacy, niet gediscrimineerd worden. Dit gaat niet op voor dieren.

Je hoeft niet alle grondrechten die mensen hebben direct aan alle dieren te geven. De vrijheid te mogen leven en niet zonder reden gedood te worden, zou al een goed begin zijn.


Argumenten voor (en de reactie hierop)

[OORSPRONG VAN GRONDRECHTEN / DIER-ZIJN]
V1. We hebben grondrechten omdat we mens zijn: individuen die kunnen pijn lijden. Ook dieren lijden (sterker nog: we zijn ook dieren) en daarom verdienen deze ook bescherming. Treffend is de uitspraak van de filosoof Jeremy Bentham: “De vraag is niet: kunnen ze redeneren, noch kunnen ze praten, maar kunnen ze lijden?”

De mens verschilt van (andere) dieren doordat het niet enkel pijn kan lijden, maar ook een bewustzijn heeft. We hebben het vermogen om na te denken over hoe we met anderen om willen gaan en worden niet enkel gedreven door instincten. Hiermee zijn we anders dan dieren. 

                        Dit geldt toch niet voor alle mensen? 

Ja, maar zie tegenargumentatie hierboven. Het gaat om het lid zijn van het menselijke soort.

En hoe zit het dan met dieren die duidelijk ver zijn in hun ontwikkeling (denk aan varkens en andere mensapen). Het DNA / de hersenen van varkens lijken bijvoorbeeld op die van mensen. Andersom geldt ook: het gedrag van mensen is vaak veel dierlijker dan we doen voorkomen.

Om bescherming te bieden, hoef je ze geen grondrechten te geven. Zoals je een gebouw dat je beschermt ook geen grondrechten geeft. Zie verder tegenargument T5.

[MENS=DIER]
V2. Er is geen reden om verschil te maken tussen de verschillende diersoorten (waar wij één van zijn): er is geen goed argument voor speciësisme.

Je ziet in de praktijk genoeg voorbeelden waaruit blijkt dat mensen verschillen van andere dieren. Heb je ooit een dier een kerncentrale zien ontwikkelen?

Dat het nu zo is, rechtvaardigt nog niet dat we daarom dieren anders behandelen. Ook mensen behandelen we gelijk ongeacht hun specifieke kennis, vaardigheden, bijdrage aan de samenleving e.d.

De mens gebruikt en eet (van oudsher) dieren. Dit laat duidelijk zien dat de mens boven dieren staat. Dit zie je ook terug in veel geloven. Sterker, het kan hier niet zonder. 

Dat de mens dit doet, rechtvaardigt dit nog niet. Sterker nog: het is misschien juist een goede reden om ze grondrechten te geven. Dat de mens andere mensen vermoordt, rechtvaardigt moord ook niet. Zie ook volgend argument.

V3. Dat de mens dieren gebruikt en eet, hoeft geen reden zijn om ze geen grondrechten te geven. Het is juist een reden om dit wel te doen. Het uitgangspunt wordt dan het belang van het dier en afwijking (bijvoorbeeld dieren gebruiken of eten) wordt alleen mogelijk als dit bij wet is toegestaan. Dit erkent het belang van dierenwelzijn.

Zie eerder argument: voor bescherming van het dier heb je geen grondrechten nodig. Bescherming kan ook gewoon zonder grondrechten.


Aanvullingen? Welkom!